Milliy sharoitdan kelib chiqib, kerakli maʼlumotlarni ro‘yxatga olish varaqasi yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri maʼmuriy manbalardan to‘planishi mumkin. Аholini ro‘yxatga olish varaqasi orqali daromad maʼlumotlarini to‘plash bilan bog‘liq muammolar qisman ko‘plab mamlakatlarda bunday maʼlumotlarning nozik tabiati va aniq javob berish yoki unutishning qisman murakkabligi bilan bog‘liq. Uy xo‘jaliklarining daromadlari, xususan, o‘z-o‘zini ish bilan taʼminlash va mol-mulkdan olingan daromadlar haqidagi ishonchli maʼlumotlarni to‘plash umumiy so‘rovlarni bajarishda juda katta qiyinchiliklarga duch kelmoqda, ayniqsa, aholini ro‘yxatga olish doirasida. Masalan, oziq-ovqat, ichimliklar, uy-joy, yoqilg‘i, kiyim-kechak, shuningdek, boshqa tovarlar va xizmatlarni taqdim etish shaklida daromad masalasini naqd bo‘lmagan shaklda (masalan, to‘lovlar va xizmatlar) kiritish bunday daromadlarning qiymatini belgilash zarurati tufayli yanada ko‘proq qiyinchiliklar tug‘diradi. Naqd daromad maʼlumotlari bilan cheklangan bo‘lsa ham, aholini ro‘yxatga olish bo‘yicha daromad maʼlumotlarini to‘plash, ish hajmining ko‘payib ketishi, javoblardagi xatoliklar bilan bog‘liq maxsus muammolarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun, bu savol odatda uy xo‘jaliklari kuzatuvlarining namunaviy so‘rovnomalaridagi formati uchun yanada qulayroq deb hisoblanadi. Milliy ehtiyojlarga qarab, mamlakatlar ham qisqa hisobot davrida (masalan, bir oy) va uning faqat pul daromadlarini cheklash orqali faqat daromad tarkibiy qismlarini, masalan, ish bilan taʼminlanadigan daromad) qoplash orqali uy xo‘jaliklarining daromadlari haqida cheklanadi. Ushbu taʼrif yordamida to‘plangan maʼlumotlar ko‘plab foydalanishga ega bo‘lgan statistikani rivojlantirishga yordam beradi.
Bu masala bo‘yicha xalqaro standartlarga muvofiq, ish bilan band bo‘lgan shaxslarning ish haqidan olinadigan daromad mehnat haqi va okladni o‘z ichiga olishi kerak, ishlab chiqarish kooperativlari aʼzolarining daromadlari va ish beruvchilar va o‘z-o‘zini ish bilan taʼminlaydigan ishchilar, biznesni boshqaruvchi va korporativ bo‘lmagan korxonalar aralash daromadlari kiradi. Ish bilan band bo‘lgan oila a‘zolarining daromadidan tashqari, uy xo‘jaliklarining umumiy daromadlari, masalan, foizlar, dividendlar, ijara, ijtimoiy taʼminot liniyasi nafaqalari, pensiya va uning barcha aʼzolarining hayot sug‘urtasi shartnomasi bo‘yicha yillik to‘lovlarni o‘z ichiga olishi kerak.
Marxaboxon Fazilova,
Farg‘ona viloyati statistika boshqarmasi yetakchi mutaxassisi.